(c) VRT
(deze opinie verscheen in De Standaard op 29/11/2023)
Tijs Synaeve
Het programma Het laatste portret van Lieve Blancquaert doet Tijs Synaeve terugdenken aan de dood van zijn moeder, toen hij zelf een kind was. Ze zweeg tot het eind over haar kanker. ‘Een daad van liefde, maar het was verkeerd.’
Mijn moeder kreeg de diagnose borstkanker op haar achtentwintigste. Ik was zeven, mijn zus drie. De dokters hielden de ziekte jarenlang onder controle, maar ze konden niet voorkomen dat de kanker uitzaaide naar de botten.
In ons gezin was er een doeltreffende manier om met de ziekte om te gaan: helemaal niet. Ze werd doodgezwegen. Ik voelde dat er ‘iets’ aan de hand was. Ik ging op zoek naar bewijs. In de lade van haar kleerkast vond ik een borstprothese. Als ze de trap opging, trok ze pijnlijke grimassen. Ik hoorde haar huilen in de armen van mijn vader. Op een dag verzamelde ik al mijn moed en stelde ik de vraag. ‘Mama, heb jij kanker?’ ‘Neen hoor! Mama heeft osteoporose, maar met de calciumpilletjes die ik neem, wordt het zeker beter.’ Een jaar later stierf ze, 39 jaar oud.
De ziekte woekerde tien jaar lang in ons gezin. Het was een etterbuil die nooit openbarstte. Er werd niet over gesproken, het bestaan ervan werd gewoon ontkend. Ieder gezin is tot op zekere hoogte disfunctioneel, maar als ouders beslissen om een vreselijke ziekte voor hun kinderen te verzwijgen, ontwricht dat levenslang. Het laat littekens na die nooit in de diepte helen. Zoals Hugo Claus het beschrijft in zijn gedicht ‘De Moeder’: Van u herstel ik niet.
Hoe anders was het in het programma Het laatste portret van fotografe Lieve Blancquaert. In de eerste aflevering ontmoetten we Caroline uit Brugge, haar partner Bart en de drie jongvolwassen kinderen Aline, Liesbeth en Emiel. Caroline kreeg voor het eerst kanker in 2014. Ze genas. In 2020 keerde de ziekte terug. Een agressieve tumor in de longen en botten. Sindsdien leeft Caroline op geleende tijd. Ik had een aankondiging gezien van het programma in de krant. Caroline met Bart in een ‘troostdeken’ gehuld. Ik vond het eerst wat klef. Hoe fout kon ik zijn?
Caroline vertelde dat ze iets ‘helends wil installeren’ in de tijd die haar rest. Hartroerend eerlijk is ze met haar kinderen. Het ene moment lachten ze, even later rolden de tranen over de wangen uit machteloze radeloosheid. De band met haar kinderen was innig, maar niet perfect. In gesprek met Lieve Blancquaert betreurde echtgenoot Bart dat hij en Caroline niet de tijd gegund krijgen om te oogsten. Nooit zullen ze de vruchten plukken van een mooie loopbaan en alle materiële genoegens die daarmee gepaard gaan. Dat is uiteraard triest. Wat Bart en Caroline wel oogsten is dat de drie kinderen voorbereid zijn op de verpletterende leegte die Caroline ongetwijfeld zal nalaten. Kanker wordt vaak omschreven als een heldhaftige strijd die je wint of verliest. Het gezin doorbreekt dat Hollywood-cliché: hoe ze alledaags, zonder schroom en kwetsbaar met de ziekte omgaan, is simpelweg heldhaftig.
Het stilzwijgen van mijn moeder heeft me niet bitter gemaakt. Ik weet dat het een daad van liefde was, om ons te beschermen. Maar het was verkeerd. Kinderen worden vaak onderschat. Ze hebben een feilloze radar voor onheil in het gezin. Laat hen niet in de waan en beantwoord vragen eerlijk. Sprookjes kun je ’s avonds bij bedtijd voorlezen.
